16 Aralık 2016 Cuma

Anket Soru Formu Tasarlamada İpuçları

Anket Soru Formu Tasarlamada İpuçları
Öğrenciler, akademisyenler ve iş dünyası profesyonelleri için bir kılavuz olmasını planladığım bu yazıda, sıkça karşılaşılan olaylara en basit yönlerinden yaklaşıp sorunu nasıl çözeceğinizi anlatacağım. Ayrıca konularda örneklere yer vererek neden- sonuç ilişkilerini görmenizi kolaylaştıracağım. 

Bu yazı sayesinde anket oluşturma konusundaki püf noktaları öğrenebilecek ve kusursuz anketler oluşturabileceksiniz.

Soru ve Cevaplar ile Anket Tasarlama Süreci

Anket oluşturmaya nasıl başlanılması gereklidir

İyi bir anket soru formu, masabaşında uzun mesai süreleri harcadığınız araştırmalar ile doğru orantılıdır. Ön hazırlık aşamanızı ne kadar verimli kullanırsanız anketleriniz o derece iyi olacaktır. İyi bir hazırlık süreci, size mutlaka sormanız gereken soruları belirlemenizde faydalıdır. Şu konuyu kesinlikle aklınızdan çıkarmayın anket çalışmanız tamamlandıktan sonra bazı sormayı unuttuğunuz soruları tekrardan sormanız imkansızdır. Hedef kitleniz ulaşabilir bir hedef kitle olsa dahi geri dönüşlerde toplam sayıya bir kez daha ulaşılamaz. Veri kaybı yaşamamanız için çok dikkatli olunması gerekmektedir.

Öneriler: Anket tasarlama süreçlerine başlamadan önce öncelikle daha önce yapılmış benzer çalışmalara göz atın.
Öneriler: Sonuç odaklı olun. Soru sormak için soru sormayın. Her bir soruyu sorarken bu soruyu neden sorduğunuzu açıklayabilin.

Örneklem nedir?

Temel bazı tanımların yanı sıra örneklem; en temelde anket sayınızdır. Bu anketi kaç kişiye yapmam gereklidir sorusunun yanıtıdır. Eğer temsili bir çalışma yapıyorsanız. Örneğin Türkiye temsili veya il temsili. Bu çalışmada kota tutmanız önerilir. Türkiye temsili bir çalışma için TUIK’ in belirlediği illerde (NUTS) anketi uygulamanız ve nüfus demografik bilgilerine paralel her bir alt kırılım için (cinsiyet, yaş) kota tutmanız gerekiyor.

Çalışmalarımda ideal örneklem sayısını nasıl belirleyeceğim?

Bunun net bir cevabı yoktur. Her bir çalışma için örneklem sayısı değişmektedir. İdeal örneklem çalışmanızda analizini yapacağınız kitleler ile ilgilidir. Maksimum değeri şimdilik 1200, minimum değeri ise 300 olarak düşünebilirsiniz.
Örneğin anket sonuçlarını yaş ve cinsiyet ayrımında inceleyeceksiniz. Öncelikle yaş aralıklarını belirleyin. Bunlar 18-24, 25-34, 35-45, 45-54, 55+ olabilir. Her bir yaş kırılımında cinsiyet ayrımına gidilecek ise minimum kadın ve erkek için 30’ ar örneklem olacağını varsayın. Bu durumda çalışmanız için ideal örneklem sayısı 60*5 = 300’tür. Eğer yaş kırılımı altında; cinsiyet, cinsiyetin altında bilgisayar kullanımı gibi bir değişkene bakacak isenız örneklem sayınızı bir alt kırılıma daha girdiğiniz için yükseltin.

Anketim kaç sorudan oluşmalı?

Tüm çalışmalarda yaş, cinsiyet, eğitim durumu, meslek, gelir düzeyi gibi katılımcıyı daha iyi tanımamız için olmazsa olmaz demografik sorular yer alır. Diğer taraftan çalışmanın konusu hakkında irdeleme yapacağınız sorulara yer vereceğiniz için anketiniz uzayarak gidecektir. Katılımcının her bir soru üzerinde harcayacağı süreyi hesaba katmanız çok önelidir. Soracağınız soru sayısı zaman ile ilişkilidir. Bir sonraki bölümde bahsedeceğim ideal uzunluğu geçmeyecek şekilde soru formalarınızı tasarlamaya özen göstermelisiniz.

İdeal anket uzunluğu ne olmalı?

Anket soru formunu sahaya çıkmadan önce mutlaka yakın çevrenizde pilot çalışmalar yapın. Maksimum anket sürenizi 20 dk ile kısıtlayın. Önerim ise 10-15 dk uzunluğu geçmeyecek anketler oluşturmanızdır. Bu süreleri aştığınız vakit katılımcılardan aldığınız soruların kalitesi azalacaktır.

Soru formu akışında dikkat edilmesi gereken püf noktalar

-        Anketinizin ilk bölümünde sorduğunuz sorular çok önemlidir. Görüştüğünüz kişinin çalışmanız için uygun olup olmadığını belirlemek için eleme sorularınızı ilk sorularda sorun.
-        İlk sorularınız çok fazla kişisel sorular olmasın genel sorulardan özele doğru bir akış olsun
-        Likert ölçekte sorduğunuz blok sorularınız katılımcılar için sıkıcı geleceğınden bu tarz soruları anket sonlarına bırakmamaya özen gösterin
-        Soru formu girişinde anketinizin genel amacını anlatan kısa cümleler yer alsın
-        Form uzunluğu konusunda dürüst davranın
-        Tekrar eden sorulardan kaçının

Soru formumda olmazsa olmaz sorularım
Demografik sorular olmazsa olmazdır.

Soru seçeneklerinde ne zaman açık uçlu, ne zaman skalalı şıkları tercih etmeliyim
Genelde memnuniyet sorularından sonra veya ödemeye değer görülen fiyatı alınırken açık uçlu sorular tercih edilir. Örneğin bir konu hakkında memnuniyet 1-5 skalada sordunuz, düşük puan belirten görüşmeciler için neden bu konu hakkında olumsuz görüş belirttiniz gibi sorular sorulabiliyor.
Çalışmalarınızda mümkün olduğunca açık uçlu sorulardan kaçının. Zor durumda kalır iseniz bu sayı maksimum 2 veya 3 olmalıdır.

Bir konu hakkında hedef kitlenizin görüşlerini almak?
Genelde katılımcılar anketin hızlı tamamlanması için kaçamak cevaplar vermeyi tercih ederler. Onları kesinlikle sıkmayın. Sorularınızı yönlendirirken dikkatli olun. Sorularınızda kesinlikle yönlendirme yapmayın.
-          Bu ürün hakkındaki görüşleriniz olumlu mudur? - yanlış
-          Bu ürün hakkındaki genel düşüncelerinizi belirtir misiniz? - doğru

Birbiri ardına tekrar eden sorular
Çok düşülen bir yanlıştır. Daha öncede bahsettiğim gibi her bir soruyu ne için sorduğunuzu tekrardan gözden geçirin. Eğer aynı amaç için sorduğunuz birden fazla soru var ise arka arkaya sormayın. Mümkünse aralara başka sorular alın. Analiz aşamasında tekrar eden soruları mantıksal sınama için kullanabilirsiniz.

Anlaşılmaz sorular
Blok halinde sorduğunuz sorularda yönlendirdiğiniz ifadeler bazen anlaşılmazdır. Pilot çalışma yaparken bu ifadeler üzerinde mutlaka durun. Bu ifadeden ne anlaşıldığını irdeleyin. Gerekirse çıkartın çünkü yanlış anlaşılmış bir soru analiz aşamasında sizi farklı sonuçlara götürecektir.

Soru atlama, cevap taşıma
Bilgisayar destekli çalışmalarınızda bu özelliklerden faydalanın. Hem katılımcıyı daha çok anketin içine çekersiniz hemde hatırlatma yapmış olursunuz. Örneğin en sık kullanılan şampuan markası hakkında görüşlerini alırken. Daha önce bu şampuanı belirtmiştiniz. Bu şampuan hakkındaki genel görüşlerinizi merak ediyoruz diye devam edin.

Şıkları her bir katılımcı için farklı noktadan başlatmak
Anket soru formlarında sistematik hataları azaltmak için kullanılan bir yöntemdir. Veri kalitesini yükseltir. Blok sorularınızı her bir katılımcı için farklı sıra ile başlatmaya özen gösterin.